ALGEMENE BESCHRIJVING VAN DE COLLECTIE
Achtergrond van de collectie
In 1937 werd door de Staatsmijnen in Limburg het initiatief genomen tot de stichting van de Botanische Tuin Kerkrade. De bekende tuin- en landschapsarchitect John Bergmans (1892-1980) werd gevraagd om een ontwerp te maken. Hij ontwierp niet alleen de plattegrond, maar hij had tevens de leiding bij de invulling van de plantvakken en het samenstellen van de plantschema’s. Vanaf de openstelling in 1939 heeft de tuin een rijk gevarieerde beplanting gekend.
Dat de Botanische Tuin Kerkrade vanaf de start een grote verscheidenheid aan planten heeft gehad, heeft alles te maken met de achtergrond van Bergmans. Als één van de meest vooraanstaande plantenkenners van zijn tijd wist hij precies waar hij over sprak. Bergmans begon zijn loopbaan als medewerker en hovenier op diverse kwekerijen. Vanuit deze plantaardige achtergrond verdiepte hij zich vervolgens als tuin- en landschapsarchitect in de vormgeving van tuinen. Hij ontwierp zo’n 900 tuinen in Nederland, België, Luxemburg, Frankrijk en Duitsland. Even indrukwekkend is zijn geschreven oeuvre: hij publiceerde een tiental plantenboeken, waarvan “Vaste planten en rotsheesters” (1924) in 1974 werd bekroond door de Britse Royal Horticultural Society. Op basis van zijn zeer omvangrijke plantkundige archief publiceerde hij duizenden artikelen in vakbladen van de Nederlandse en Internationale Dendrologische Vereniging en andere groene organisaties.
Met de keuze voor Bergmans kozen de Staatsmijnen dan ook voor de hoogste kwaliteit, wat in die tijd in booming Zuidoost-Limburg niet ongebruikelijk was.
Momenteel zijn er in de tuin zo’n 65 plantvakken, ieder met een eigen thema. Een kas biedt plaats aan een verzameling droogteplanten en een kuipplantencollectie (ter overwintering). De gehele tuin meet circa 1,6 hectare.
De Botanische Tuin Kerkrade is lid van de Nederlandse Vereniging van Botanische Tuinen (NVBT). De NVBT is een koepelorganisatie en telt 26 tuinen, verspreid over Nederland. De Botanische Tuin Kerkrade is het enige lid dat gelegen is in Zuidoost-Nederland.
De tuin aangesloten bij de internationale koepel voor botanische tuinen, de BGCI (Botanic Gardens Conservation International).
De Botanische Tuin Kerkrade is een Erkend Museum. De officiële (ICOM-) definitie van een museum luidt: “Een museum is een instelling, zonder winstbejag, ten dienste van de gemeenschap en van haar ontwikkeling, toegankelijk voor het publiek, die de materiële en immateriële getuigenissen van de mens en zijn omgeving verzamelt, bewaart, onderzoekt en tentoonstelt en hierover informatie verstrekt voor studie, educatie en recreatie.”
Tevens is de tuin opgenomen in het register van Rijksmonumenten.
Kerncollecties
De belangrijkste collecties in de Botanische Tuin Kerkrade zijn aangemerkt als kerncollecties. Ontwikkeling, beheer en tentoonstelling van deze collecties krijgen bijzondere aandacht.
De belangrijkste collecties zijn:
Madagaskarcollectie
De Madagaskarcollectie bevat inheemse plantensoorten, waaronder bedreigde succulenten, van het eiland Madagaskar, grotendeels gelegen binnen de tropische zone van het zuidelijk Halfrond, aan de oostkant van het Afrikaanse continent. De collectie geeft een beeld van de diversiteit van de eilandflora van Madagaskar en is vanaf 1987 ter plaatse opgebouwd. De Madagaskarcollectie is onderdeel van de Nationale Plantencollectie (SNP). De collectie bevindt zich in de kas.
Coniferencollectie
De coniferencollectie omvat een breed scala aan soorten en cultuurvariëteiten uit de families Araucariaceae, Cephalotaxaceae, Cupressaceae, Pinaceae, Podocarpaceae, Sciadopityaceae en Taxaceae. Hiermee zijn alle families binnen de orde Coniferales in de Botanische Tuin Kerkrade vertegenwoordigd. Deze collectie bestaat vanaf 1939. De collectie laat de taxonomische en functionele diversiteit van coniferen zien. De collectie bevat bijzondere soorten uit de gematigde streken en bomen van grote leeftijd of omvang. Deze collectie bevindt zich grotendeels in het arboretum.
Cryptomeriacollectie
De Cryptomeriacollectie is hoofdzakelijk een cultivarcollectie. Hij omvat één soort met een groot aantal cultuurvariëteiten uit het geslacht Cryptomeria, onderdeel van de Cupressaceae, en is daarmee een deelcollectie van de coniferencollectie (2.). De cryptomeriacollectie is ter plaatse opgebouwd sinds 1995. De Cryptomeriacollectie is onderdeel van de Nationale Plantencollectie (SNP). De collectie is verspreid over de hele tuin.
Collectie bladverliezende bomen
De collectie bladverliezende bomen bestaat uit een verzameling bijzondere soorten en cultuurvariëteiten uit de gematigde streken. Deels betreft het bomen van aanzienlijke leeftijd en omvang. De collectie is vanaf 1939 opgebouwd en staat verspreid over de hele tuin.
Heestercollectie
De collectie heesters bestaat uit soorten en cultuurvariëteiten uit de gematigde streken op zowel het noordelijk als het zuidelijk halfrond. De collectie is opgebouwd vanaf 1939 en staat verspreid over de hele tuin.
Varencollectie
De varencollectie bestaat voor het merendeel uit varens van het Noordelijk Halfrond en betreft zowel soorten als cultuurvariëteiten. De collectie is vanaf 1939 aanwezig. De collectie staat verspreid over de hele tuin.
Inheemse floracollectie
De inheemse floracollectie bestaan uit plantensoorten die inheems zijn in Nederland en is voornamelijk gericht op Limburg. De collectie is opgebouwd sinds 1939. De collectie staat verspreid over de hele tuin.
Bergmanscollectie
De Bergmanscollectie omvat vaste planten en bolgewassen die in de tuin zijn toegepast door John Bergmans. Het betreft hoofdzakelijk cultuurvariëteiten. De Bergmanscollectie bevindt zich voornamelijk in de John Bergmansborder.
Pioencollectie
De Pioencollectie bestaat uit kruidachtige en heesterachtige planten uit het geslacht Paeonia. De collectie omvat zowel soorten als cultuurvariëteiten. Sinds 1939 is in de tuin een verzameling pioenen aanwezig. De pioencollectie staat verspreid in de tuin.
Kuipplantencollectie
De collectie kuipplanten bestaat uit niet-winterharde heesters, vaste planten, bollen en knollen uit de hele wereld. De collectie is opgebouwd sinds 1987. In de zomer staat de collectie verspreid over de tuin; in de winter staan de kuipplanten in de kas.
Collectie moeras- en waterplanten
Sinds de aanleg van de tuin is een collectie moeras- en waterplanten aanwezig. Het betreft et name Europese plantensoorten. De collectie bevindt zich rond en in de waterelementen (vijver en beekloop).
Collectie voorjaarsflora
De collectie voorjaarsflora omvat een groot aantal bol- en knolgewassen en vroegbloeiende vaste planten, waaronder veel stinzenplanten en hun begeleiders. De collectie bestaat uit botanische soorten en cultuurvariëteiten. De collectie aanwezig sinds 1939. De collectie is verspreid over de gehele tuin.
Bamboecollectie
De bamboecollectie bestaat uit een aantal soorten en cultuurvariëteiten uit de geslachtengroep Bambuseae, met name uit het geslacht Fargesia. De collectie is opgebouwd sinds 2016. De collectie bevindt zich op de noordelijke punt van het arboretum.
Uniciteitencollectie
De uniciteitencollectie bevat de meest bijzondere exemplaren (unica) in de tuin. Stuk voor stuk zijn het bomen en planten met een uniek verhaal. Sommige unica zijn sinds 1939 in de tuin aanwezig.
Toegang tot de collectie
De levende plantencollecties in de Botanische Tuin Kerkrade zijn tijdens openingstijden toegankelijk voor bezichtiging. Alle toegang anders dan bezichtiging vindt slechts plaats in overleg met de Botanische Tuin Kerkrade.
Contact Collectiebeheer
