De Botanische Tuin Kerkrade behoort tot de 2 e categorie niet – universitaire Botanische Tuinen. De omschrijving luidt als volgt.
- Een Tuin, waarin zich ten dienste van het publiek bijeengebrachte verzameling in– en uitheemse gewassen bevindt, die soms ten dele in kassen is ondergebracht en waarin de soorten afzonderlijk staan opgesteld.
- De Tuin heeft een minimumgrootte van 1 ha en de collectie omvat aan : permanent buiten staande planten: minimaal 530 taxa.
- Zijn er kas(sen) en/of een oranjerie aanwezig, dan omvat de collectie tevens aan: permanent in kassen te houden planten: minimaal 270 taxa; en/of: Kaapse (‘oranjerie’-) planten: minimaal 50 taxa.
- Het merendeel van de planten is voorzien van naambordjes.
- De tuin staat onder deskundige leiding.
- De verzamelingen worden gebruikt voor educatieve, informatieve en recreatieve doeleinden ten dienste van het publiek.
- De Tuin is eigendom van een openbaar lichaam of van een rechtspersoon zonder winstoogmerk. Deze aantallen zijn vooral richtgevend bedoeld. Hoofdzaak is dat de collectie een representatieve doorsnede door het plantenrijk toont.
Al deze aanbevelingen waren al vanaf de zeventiger jaren op de Botanische Tuin Kerkrade van toepassing alleen een plantenkas ontbrak, die verscheen in 1987. Intussen is er de afgelopen 50 jaar een mondiale kentering ontstaan bij de natuurbeleving van de mensen in de wereld. Met name studies en rapportages van ondermeer het ‘World Wide Fund for Nature’ en ’International Union for Conservation of Nature and Natural Resources’ waren de aanleiding dat onderlinge internationale samenwerkingsverbanden werden aangegaan door Botanische Tuinen, in Nederland verenigd onder de Stichting Nationale Plantencollectie (SNP) en ook de dierentuinen, om de sterk bedreigde flora en fauna in bescherming te nemen. Een onderdeel (flora van Malagasië) hiervan is te bezichtigen in onze kas.
Ook de bedreigde flora van de Limburgse provincie, met name de Kalkgraslandflora, is na een publicatie van de plantenwerkgroep van het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg (1989), een nieuw onderdeel van de plantencollectie in de Tuin (de Limburgse Floratuin). Om deze te realiseren is ondermeer de Stichting Samenwerkende Plantentuinen Limburg opgericht. De collectie van de 1.5 ha grote Botanische Tuin Kerkrade bestaat uit 195 plantenfamilies door 785 taxa vertegenwoordigd.
